De ECB besliste op 5 juni 2014 de depositorente te verlagen tot -0,1 procent. Daarmee hoopt zij enkele concrete doelstellingen te bereiken, maar de vraag is of dat ook zal lukken...

De Europese Centrale Bank (ECB) is de bank voor banken en andere financiële instellingen. Andere banken kunnen bij haar geld lenen of geld bewaren (= deposito). Het is op dat bewaren van het geld bij de ECB dat er nu een negatieve rente wordt geheven. Dat betekent dus dat banken vanaf nu moeten betalen om hun geld bij de ECB te stallen.

Oplossing werd probleem

Voor de crisis toesloeg, was het gebruik van het deposito bij de ECB door de banken erg ongebruikelijk. Na de crisis echter, leenden banken elkaar onderling nauwelijks nog geld. De ECB sprong daarom bij met extra leningen. Die leningen zorgen er nu echter voor dat er een liquiditeitsoverschot is op de Europese bankmarkt. En dat teveel aan geld wordt bij de ECB gestald.

De negatieve rente op het deposito is dan ook vooral bedoeld opdat de banken hun overschot van de rekening halen en gebruiken om meer kredieten te verlenen, zodat er meer kan worden geïnvesteerd en geconsumeerd. Het uiteindelijke doel is zo de inflatie te verbeteren.

Inflatie aanwakkeren

De ECB ziet immers met lede ogen aan hoe de inflatie alsmaar verder naar beneden zakt en maakt zich terecht zorgen. Ook Peter De Keyzer, Chief Economist bij BNP Paribas Fortis waarschuwt ervoor dat deflatie minder veraf is dan we (willen) denken.

“    De kans op een stijging van de inflatie - en het afwenden van het deflatiegevaar - is vandaag heel klein. De economie groeit maar matig en is nog altijd 3 procent kleiner dan begin 2008, de kredietverlening daalt, de werkloosheidsgraad staat op het hoogste niveau sinds de jaren dertig en de munt is te sterk. De veiligheidsmarge tegen deflatie is dan ook bijzonder gering: een nieuwe recessie in de volgende twee jaar zou al voldoende zijn.

De ECB streeft naar een inflatiepeil dat rond de 2 procent schommelt. Maar de inflatie in de eurozone ligt nu veel lager: op 0,5%. Dat cijfer moet voor de ECB omhoog, want een gezonde inflatie is goed voor de economie. Een lage inflatie, daarentegen, zorgt ervoor de bedrijven en consumenten meer sparen en minder uitgeven. Maar: als iedereen geld opzijzet, lijdt de economie hieronder...

Door de depositorente negatief te maken, hoopt de ECB dat banken hun geld bij haar weghalen, en in plaats daarvan geld uitlenen aan bedrijven en huishoudens. Die kunnen daarmee dan investeren en consumeren, wat de economie doet groeien. En bij een groeiende economie kunnen de lonen en de prijzen omhoog, zodat de inflatie weer een gezond niveau bereikt.

Euro in toom houden

Een tweede doelstelling is de koers van de euro naar beneden te krijgen. Een dalende inflatie jaagt immers ook de wisselkoers van de euro op. Een sterke euro maakt import goedkoper en export duurder. Die stijging van de exportprijzen verslechtert echter de internationale concurrentiepositie van de Europese bedrijven, wat slecht is voor de economie. En dus slecht voor de inflatie...

Een negatieve rente maakt het voor beleggers minder interessant om euro's te kopen, waardoor deze in waarde kan dalen. Op die manier kan de export floreren en de inflatie weer stijgen.

Contradictie?

Op het eerste zicht lijkt het allemaal duidelijk en te rechtvaardigen. Toch waarschuwen economen ervoor dat de verlaging van de rente eigenlijk maar een pleister op de wonde is. Echte verbeteringen zullen moeten komen van ver doorgedreven inspanningen op politiek en maatschappelijk vlak. Zonder hervormingen die tot duurzame groei leiden, kijken we aan tegen een verdere daling van de inflatie, zoals ook Peter De Keyzer in De Tijd van 7 juni 2014 aangeeft:

“    Zonder groei zal de ECB gedwongen blijven de rente ultralaag te houden. Paradoxaal genoeg maken zulke lage rentes zelfs een overheidsschuld als die van Japan draaglijk en verdwijnt bijgevolg de noodzaak om te saneren. Lage rentes zijn noodzakelijk om de hoge schuldenlast draaglijk te houden terwijl diezelfde schuldenlast nieuwe investeringen en kredietverleningen verder zullen afremmen. Zonder groei krijgen de banken het moeilijker om hun kapitaal te versterken, blijven ze tegen probleemkredieten aankijken en blijft de kredietverlening zwak.